27 üye devletle birlikte Avrupa’nın çoğunu kapsayan benzersiz bir ekonomik ve siyasi ortaklık olan Avrupa Birliği’nin temelleri, 1951 yılında altı ülkenin (Belçika, Federal Almanya, Fransa, Hollanda, İtalya ve Lüksemburg) Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu’nu kurmasıyla atılmıştı.
Avrupa Birliği, geçmişten günümüze kadar olan süreçte altı adet genişleme dönemi geçirmiştir. Bu altı adet genişleme döneminde çeşitli devletler Avrupa Birliği’ne katılmıştır. Birliğin genişlemesi ilk olarak Danimarka, Birleşik Krallık ve İrlanda’nın 1973’te üye devlet statüsü kazanmalarıyla başlamış, son olarak 2013 yılında Hırvatistan Avrupa Birliği’ne üye olmuştur. Ancak günümüzde hala Avrupa Birliği’ne üye olmak için çaba gösteren birçok devlet olduğu gibi, Birliğe üyelik başvurusunu çeken devletlerin de (İzlanda) olduğunu, hatta Avrupa Birliği’nden kendi isteğiyle ayrılan devletlerin de (Birleşik Krallık) varlığını unutmamak gerekmektedir.
Avrupa Birliği’ne üye olmak, bir gecede gerçekleşmeyen karmaşık bir prosedür içermektedir. 1993 yılının Haziran ayında Avrupa Konseyi, tüm aday ülkelerin üye devlet olmak için yerine getirmesi gereken katılım kriterleri veya Kopenhag Kriterleri olarak da bilinen serbest piyasa ekonomisi, istikrarlı bir demokrasi, hukukun üstünlüğü ve tüm Avrupa Birliği yasalarının kabulü gibi bir dizi koşulu yerine getirmekle yükümlü olduğunu belirtmiştir.
Mevcut durumda Avrupa Birliği üyeliğine aday olan beş ülke bulunmaktadır: Arnavutluk, Karadağ, Kuzey Makedonya, Sırbistan ve Türkiye. Bosna Hersek ve Kosova ise potansiyel aday ülkelerdir. Bu yazımızda Karadağ ve Avrupa Birliği ilişkilerini ele almaya çalışacağız.
Karadağ, 21 Mayıs 2006 tarihinde yapılan referandum neticesinde eski Yugoslavya’nın geriye kalan tek birleşik devleti olan Sırbistan-Karadağ’dan bağımsızlığını ilan etmiştir. Bağımsızlığın ilanı ile birlikte birçok Avrupa Birliği üyesi devlet tarafından tanınmaya başlayan Karadağ, 1 Ocak 2008 tarihinde Avrupa Birliği ile Vize Serbestisi ve Geri Kabul Anlaşması imzalamıştır. Karadağ, 2008 yılının Aralık ayına gelindiğinde Avrupa Birliği adaylığı başvurusu yapmıştır. Avrupa Komisyonu, Kasım 2010’da Karadağ’ın başvurusuna olumlu yönde görüş bildirmiş ve müzakerelerin açılması konusunda Karadağ’ın önemli ilerlemeler kaydettiğini belirtmiştir.
Tarihler 17 Aralık 2010’u gösterdiğinde Avrupa Konseyi Karadağ’ı resmen aday ülke olarak ilan etmiştir. Aday ülke statüsü kazanan Karadağ, 2012 yılının Haziran ayına gelindiğinde Konsey’in kararıyla birlikte Avrupa Birliği’ne katılım müzakerelerine başlamıştır. 11 Kasım 2017 tarihine kadar “23. Fasıl-Yargı ve Temel Haklar” ve “24. Fasıl-Adalet, Özgürlük ve Güvenlik” kısımlarını da içeren 35 müzakere fasılından 30’u açılmış olup, üç fasıl ise geçici olarak kapatılmıştır. Bunlar 25. Fasıl-Bilim ve Araştırma, 26. Fasıl-Eğitim ve Kültür, 30. Fasıl-Dış İlişkiler’dir.
17. Fasıl-Ekonomi ve Parasal Politika ile 27. Fasıl-Çevre’nin de 2018 yılında açılmasından sonra 2020 yılının Haziran ayına gelindiğinde Karadağ Başbakanı Duško Marković, son fasıl olan 8. Fasıl-Rekabet Politikası’nın açılışının Avrupa Komisyonu tarafından onaylandığını duyurmuştur. Böylece Karadağ aday ülkeler arasında Avrupa Birliği üyeliğine en yakın ülke olmuştur.
Avrupa Birliği ve Karadağ arasındaki ilişkiler Brüksel’de bulunan Karadağ’ın Avrupa Birliği Nezdinde Daimi temsilciliği ile, Podgoritsa’da bulunan Avrupa Birliği Karadağ Delegasyonu aracılığıyla yürütülmektedir. Para birimi olarak halihazırda Euro kullanan Karadağ’ın Haziran 2017’den itibaren bir NATO üyesi olduğunu da unutmamak gerekir.
