Günümüzde Hristiyanlık dini ile anılan Paskalya’nın aslında daha eski bir tarihi vardır. Bereketi, yeniden doğuşu ve kurtuluşu temsil eden gündür. Gerçi biz ona ‘Paskalya’ diyoruz. Bu kelime dilimize elbette yabancı fakat uzak bir coğrafyadan değildir. Paskalya sözcüğü İbranice ‘geçiş’ anlamına gelen ‘Pesah (fısıh)’tan’ gelmektedir. Bu kelimenin kökeninin Yunanca “Passover” kelimesinden ve aynı zamanda Latinceden geldiği de düşünülmektedir. ( Küçük, 2016)
Filolojik ve etimolojik açıdan incelendiğinde, karşımıza kökenleri çok eskiye dayanan bir kavram ve eylemler silsilesi çıkmaktadır. Bir kişinin, bir ayinin ve koca bir dinin hatta dinlerin yansıması olan Paskalya ya da Germen kavimlerinin tabiriyle ‘Easter’; Kuzey Avrupa yerlilerinden biri olan Angola Saksonlar’ın “Aydınlık Tanrıçası” veya “Bahar Tanrıçası” olarak da bilinen Eostre’den, hatta bahar mevsimi için kullanılan “eostur” kelimesinden geldiği düşünülmektedir. ( Küçük, 2016) “Easter” Hz. İsa’nın insanların günahlarının bağışlanması için kendini feda edişini sembolize eden gün olarak tarihe geçmiştir. Germen ve Kelt dillerindeki bu yapısallaşmayla beraber, İbranicedeki önemiyle de karşımıza eski fakat köklü bir ayin çıkmaktadır. Önceleri bir Pagan ayini olarak bilinen Paskalya Bayramı, Yahudiler tarafından da önem arz etmektedir. Pesah kelimesinin geçiş anlamına geldiğine değinmiştik. Bu kelimede köken ve tarih itibariyle Paskalya ile aynı kaderi paylaşmaktadır. Pesah Bayramı en eski Yahudi bayramıdır ve Mısır topraklarından çıkışın yıldönümüdür.Bahar Bayramı, Özgürlük Bayramı ve Hamursuz Bayramı adlarıyla da bilinmektedir. (Alalu, 2001)
Kelime anlamlarına bakılarak bile bu iki bayramın birer kurtuluşu temsil ettiğini anlamak zor değildir. Yahudiler diğer bir değişle İsrailoğulları için Hamursuz bayramının önemi; Tanrı on belayı Mısırlıların üzerine musallat ederek İsrailoğulları’nın kölelikten kurtuluşunu sağlamaya yardım edecektir. On belanın sonuncusu ise, her evde doğan ilk çocuğun ölmesiydi. Tanrı İsrailoğulların’dan evlerinin kapılarını kuzu kanı ile işaretlemelerini istemiş ve böylece hamursuz bayramının kökeni olmuştur. (Levililer)
Bayramın, Hamursuz olarak isimlendirilmesinin sebebi ise maya kullanılmadan hamur işi yapılmasıdır. Yahudiler yapılan bu hamur işini “Matza” olarak adlandırmaktadır. Anadolu ve Rumeli’de yaygın olarak yapılan “Guli” ile benzerdir. Aralarındaki fark, Matza’nın kabarmasının engellenmesidir. Paskalya Bayramı’nda çeşitli ve bir o kadar popüler olan semboller vardır. Bu sembollerden ilki olan Tavşan, orijinal olarak Paskalya geleneğine ait değildir. Almanya ve İskandinav ülkelerinde yaygın olarak görülen Lutheranizm’in yansımasıdır. Doğurganlığı ve bereketi temsil ettiği için kullanıldığı düşünülmektedir. Diğer bir sembol olan yumurtadır. Kabuğunun, ölümü temsil ederken, kırılması ise yeniden dirilişin göstergesi olarak kabul edilmektedir. ( Küçük, 2016)
Paskalya zamanında yumurta kullanılmasının sebebi olarak: “İsa’nın mezardan dirilmesi sürecinde, mezar taşını yarıp çıkması, civcivin yumurtadan çıkmasına benzemesi” gösterilmektedir. (Türkoğlu, 2006) Ancak günümüzde yumurtaların koku yapması sebebiyle çikolatadan yapılma yumurtalar kullanılmaktadır. Farklı ve köklü tarihe sahip iki bayramın aslında birbirleriyle iç içe bir gelenekten gelerek baharı sembolize ettiğini görmekteyiz. Dinler var olan düzene daha farklı bir yorum getirerek kutlama için ayrı bir önem teşkil etmiş ve günümüzde de anılmaya ve kutlanmaya devam etmektedir.
REFERANSLAR
Küçük, M. A. (2016). İKONOGRAFİDEN İNANCA “İSA MESİH’İN DİRİLİŞİ/PASKALYA” SÜRECİ. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(8), 230-274.
Alalu, S. (2001). Yahudilikte Kavram ve Değerler: Dinsel Bayramlar – Dinsel Kavramlar – Dinsel Gereçler. İstanbul: Gözlem Gazetecilik.
Levililer. (tarih yok). Tevrat.
Türkoğlu, A. E. (2006). Geçmişte ve Günümüzde Antakya’da Hıristiyanlık. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi).
