İspanya’nın başkenti Madrid’de 28-30 Haziran 2022 tarihlerinde NATO zirvesi gerçekleşti. NATO Zirvesi’ne üye 30 ülkenin liderleri ve ortak ülkeler adı altında Avustralya, Yeni Zelanda, Japonya ve Güney Kore katıldı. Bu zirvede birçok önemli konu başlığı ele alındı. Bu konu başlıklarından dört önemli konu ön plana çıktı. İlk önemli konu 24 Şubat 2022 tarihinde Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesiyle başlayan Ukrayna-Rusya Savaşı hakkındaydı. Bu savaşın neden olduğu olumsuz sonuçlara değinilip çözümler ve çıkarımlarda bulunuldu. Ardından Rusya’nın Avrupa- Atlantik Bölgesi için bir tehdit olduğu söylenerek, aynı zamanda Çin’in de Asya-Pasifik Bölgesi için yeni bir tehdit olarak doğdugu iddiası ele alındı. NATO Müttefikleri Çin tarafından geliştirilen teknolojilerin kendilerine karşı güvenlik tehditi oluşturduğunu belirttiler. Tüm tehditlere karşı sıkça müttefik ülkelerin birbirine destek olması gerektiği vurgusu yapılırken Avrupa Birliği bu birlik için önemli bir örnek olarak gösterildi. Bir diğer önemli konu ise Avrupa Birliği yapılanmasının Avrupa-Atlantik Bölgesi güvenliği için önemli olduğu idi. Son olarak NATO’nun Açık Kapı Politikası ele alındı. İsveç ve Finlandiya’ya NATO üyeliği davetinde bulunuldu. Ancak bu davet üye ülke konumunda olan Türkiye tarafından olumlu karşılanmadı. Zirve’nin hemen ardından 29 Haziran 2022 tarihinde NATO Devlet ve Hükümet Başkanları tarafından yayınlanan Madrid Zirve Deklarasyonu baz alınarak bu önemli dört ana konunun analizi yapılacaktır.
Rusya – Ukrayna Savaşı hakkında ele alınanlar
28-30 Haziran tarihleri arasında Madrid’de gerçekleşen NATO Zirvesi’nin hiç kuşkusuz ana konularından biri Rusya – Ukrayna Savaşı oldu. Oldukça taze olan bu olaya bütün liderler konuşmasında değindi. NATO’nun resmi sitesinde yayınlanan ve Kuzey Atlantik Konseyi toplantısına katılan NATO Devlet ve Hükümet Başkanları tarafından ortak yayınlanan Madrid Zirve Deklarasyonu’nun maddelerinde bu konuya sıklıkla yer verilmiştir. Ukrayna’ya karşı savaş başlatan Rusya’yı her koşulda kınadıklarını belirtiyorlar. Ayrıca Rusya’nın uluslararası hukuku ihlal ettiğini ve bu durumun uluslararası güvenlik için büyük bir tehdit olduğuna ve aynı zamanda bu savaşın olumsuz birçok ekonomik sonuçlar doğurdugu belirtilmektedir. Özellikle liderlerin konuşmalarında ve deklarasyonun birçok maddesinde, Rusya ekonomik ve gıda krizlerine neden olduğu iddiasıyla ana hedeftir. Rusya’nın yarattığı sorunların çözümü için NATO Müttefikleri’nin birlikte çalışmalar yürütmesi gerektiği vurgusuda sıklıkla yapılmaktaydı. Devam eden bu savaşta Rusya’nın yanında yer aldığı ve Rusya’ya stratejik destekler sağladığı bilinen Belarus’da konuşmalarda adı geçen ülkelerden biriydi. Belarus’un bu desteği derhal bitirmesi ve suç ortağı olmaktan vazgeçmesi gerektiği NATO Müttefikleri tarafından ifade edildi.
Bilindiği üzere Ukrayna Devlet Başkanı Zelensky Zirve’ye video konferans yoluyla katıldı. NATO Müteffikleri bu katılımın yerinde ve doğru bir davranış olduğunu belirterek, bir devlet başkanının ülkesini koruması ve ülkesi için savaşmasını kahramanca bulduklarını dile getirdiler. Aynı zamanda her zaman Ukrayna halkına destek olacaklarını söyleyip, bu savaşın bitmesi için gerekli çözümlerin bulunacağı sözünü verdiler.
Rusya Federasyonu’na ek olarak Çin’in yeni bir tehdit olarak görülmesi
Bilindiği üzere NATO, Sovyetler Birliği tehditine karşı kurulmuş uluslararası bir organizasyondur. Fakat 1991 yılında Sovyetler Birliği dağıldı ve ardından aynı tarihte Rusya Federasyonu kuruldu. Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla uluslararası güvenlik algısı da değişime uğradı. NATO Sovyetler Birliği zamanındaki sert güvenlik anlayışından uzaklaştı ve Rusya’ya karşı iyimser bir güvenlik anlayışı benimsedi. Fakat zamanla bu iyimser güvenlik anlayışı zarar gördü ve yine değişti. Özellikle 1999 Kosova Krizi iki taraf için de kırılma noktası oldu. Son olarak 2022 yılında Rusya tarafından başlatılan ve sıcak çatışmaya dönüşen Ukrayna-Rusya Savaşı NATO’nun iyimser güvenlik algısını tamamen değiştirdi. Rusya Federasyonu artık NATO Müttefikleri için bir tehdit olarak anılmaya devam etti.
Öyle ki tüm bunlara ek olarak deklarasyonda doğrudan Rusya’yı hedef alan bir madde mevcut. Bu maddede Rusya’nın NATO Müttefikleri’nin güvenliği ve Avrupa- Atlantik bölgesi için bir tehdit olduğu açıkça belirtilmekte. Bu tehdite karşı maddi ve manevi birlik beraberlik vurgusu her fırsatta dile getirildi.
Diğer taraftan NATO Müttefikleri siber, uzay ve hibrit tehditlere karşı önlem alınması gerektiğini bildirdiler. Bu noktada oklar Çin’i göstermektedir. Çin’in siber teknolojisini geliştirmeye yönelik attığı adımlar NATO Müttefikleri’nin dikkatini çekmiştir diyebiliriz. Çin’in bu çalışmaları NATO çıkarlarına, güvenliğine ve değerlerine karşı bir tehdit olarak algılanmaktadır. Nitekim bugün Rusya ve Çin’in iş birliği içinde oluşu NATO Müttefikleri’ni tedirgin etmiş gibi gözükmektedir. Son olarak Çin’i uluslararası düzeni bozmakla suçlamaktadırlar.
Çin’in geliştirdiği teknolojilerle rekabet edilmesi gerektiği vurgusu yapılıp bunun için Müttefikler olarak çok uluslu bir inovasyon fonu sağlayacaklarını bildirdiler.
NATO’dan Avrupa yapılanmasına destek
Madrid’de gerçekleşen NATO Zirvesi’ne katılan liderler konuşmalarında ve NATO Müffetikleri Ortak Deklarasyonu’nun birçok maddesinde iş birliğinde olma vurgusu yapıldı. Özellikle insan güvenliğinin merkeziyetini vurguladılar. Müttefiklerin haklarının ve toprak bütünlüğünün güvenliği konu başlıklarının ana teması idi. Ayrıca iklim değişikliği sorunu ele alınmış ve bu sorun bir tehdit çarpanı olarak nitelendirilmiştir. Bu sorunun çözümü için müttefiklerin ortak çözümler sunması gerektiği belirtildi.
Ele alınan bu hedefler doğrultusunda Avrupa Birliği ile iş birliğinin önemli oldugu çıkarımı yapıldı. Bu iş birliğini benzeri görülmemiş düzeyde bir iş birliği olarak nitelendirmektedirler. Aynı zamanda Avrupa Birliği ile olan stratejik iş birliklerinin devam edeceği ve geliştirileceği mesajı verildi. NATO ve Avrupa Birliği arasındaki iş birliklerinin ne kadar önemli olduğu, birçok kez Rusya – Ukrayna Savaşı örnek gösterilerek belirtildi. Ayrıca Avrupa – Atlantik Bölgesi’nde ve ötesinde yeni ortaklıklar kurulacağını ortak deklarasyonda bahsettiler. Bunlara ek olarak bölgede varolan savaşla birlikte Avrupa’da güvenlik ortamının değiştiğini kabul edip, bölgedeki ortaklara, özellikle Bosna-Hersek, Gürcistan ve Moldova Cumhuriyeti’ne, siyasi ve pratik destek verme amacında olduklarını vurguladılar.
Yeni NATO üyelikleri: Finlandiya ve İsveç’in NATO üyesi olma hedefi
Bilindiği üzere NATO Açık Kapı Politikası uygulamaktadır. Yayınlanan ortak deklarasyonda bu politikaya bağlı kalınacağı kararlı bir şekilde belirtilmektedir. Rusya’nın bölgede bir tehdit olması ve Ukrayna’ya karşı başlattığı savaş neden gösterilerek, aynı zamanda her ne kadar kabul edilmesede NATO’nun etki alanının doğu yönünde genişletilip Rusya’yı çevreleme amacı doğrultusunda İsveç ve Finlandiya’ya NATO üyesi olma daveti gönderdiklerini belirttiler. Ortak Deklarasyonda İsveç ve Finlandiya’nın NATO’ya katılımı onları ve Avrupa-Atlantik Bölgesi’ni Rusya’ya karşı daha güvenli ve aynı zamanda NATO’nun daha güçlü bir yapıya ulaşacağı düşüncesi ortaya koyuldu. Nitekim bu davet kararı gerçekleşen NATO Zirvesi’nin en önemli konusu idi. Çünkü bu davete güvenlik endişesiyle karşı çıkan NATO üyesi bir ülke vardır ki bu ülke Türkiye’dir. Ancak Türkiye’nin onaylamadığı bu karar sürekli olarak müttefiklerin konuşmalarında yinelendi. Ortak deklarasyonda bu konu 18. Madde’de yer almaktadır. Bu maddeye göre İttifak’a herhangi bir yeni katılım söz konusu oldugunda üye ülkelerin güvenlik endişeleri göz önünde bulundurulacağı belirtilmektedir. Bu duruma göre Türkiye, Finlandiya ve İsveç’in üçlü mutabakatında NATO üyelerinin desteğinin her zaman varolacağı belirtiliyor.
Bahsedilen bu önemli ana konuların ışığında, Madrid’de gerçekleşen NATO Zirvesi’nde 28-30 Haziran 2022 tarihine kadar varolan olayların genel incelemesinin yapıldığını söyleyebiliriz. 2023 yılında NATO Zirvesi Litvanya’nın başkenti Vilnius’da yapılması planlanmaktadır.
Melisa Akçay tarafından The FEAS Journal adına hazırlanmıştır.
KAYNAKÇA
N. (2022, June 29). Madrid Summit Declaration issued by NATO Heads of State and Government (2022). NATO. Retrieved June 2, 2022, from https://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_196951.htm
