Birleşmiş Milletler’in 2015 yılında ortaya koyduğu ve üye ülkeler tarafından kabul edilen sürdürebilir kalkınma hedefleri, tüm insanlığa fayda sağlama amacı taşıyor. Sürdürülebilir kalkınma hedefleri sayesinde günümüzün ve geleceğin nesilleri için çevresel koruma ve sosyo-ekonomik kalkınma olanakları yaratılması ve bunların ulusal ve uluslararası gelişme politikalarının ayrılmaz bir parçası haline gelmesi planlanıyor (Cobbinah et al., 2015). Yoksulluk, iklim değişikliği gibi konularla mücadele etme, eğitimde fırsat eşitliği sağlama ve dünya barışını koruma gibi amaçlara hizmet eden 17 hedef; harekete geçirici evrensel mesajlar olarak tanımlanıyor.
Sürdürülebilir kalkınmadan bahsedebilmek için birden çok farklı alanda gelişme gösterilmesi ve bunların bir bütün olarak ele alınması gerekiyor (UNDP Africa, n.d.). Başka bir deyişle, farklı konularda gelişme üzerinde yoğunlaşan kalkınma hedeflerini birbirinden bağımsız düşünmek mümkün değildir. Bu durum aynı zamanda hedeflerin tek bir bölge odaklı olmayıp tüm ülkeler için geçerli olduğuna ve ancak bu şekilde küresel kalkınma sağlanabileceği inancına da dikkat çekiyor.
Afrika Ülkelerinin Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerinden Bazıları
- Tarımda Üretimin Artırılması: Afrika’da çalışan nüfusun %60’ı tarım sektöründe bulunduğundan tarımsal üretimi artırmak gıda güvensizliği (food insecurity) ile mücadele konusunda önem arz ediyor (African Renewal, 2012). Afrika’da tarımsal faaliyetler yağmurun yağmasına bağlı olarak gerçekleştiğinden ve geleneksel yöntemler kullanıldığından besin yetersizliği gibi sorunlar ortaya çıkıyor. Çölleşme ve iklim değişikliği gibi doğal olaylar da tarımsal faaliyetlerin sekteye uğramasına yol açıyor. Bu sebeple, Afrika’da tarımsal üretimi artırmak yönünde politikalar tasarlanması hedefleniyor.
- Cinsiyet Eşitliği: Kadınların erkeklerle aynı haklara sahip duruma gelmesi Afrika’da sosyo-kültürel ve ekonomik kalkınma için gerekli şartlardan biri. Afrika’nın çeşitli ülkelerinde kadınların siyasi hayata katılımı zaman içinde artmış olsa da eşit çalışma ortamında erkeklerle aynı şartlara sahip değiller. BM Kalkınma Programı’na göre erkekler bir işten 1 dolar kazanırken kadınlar aynı işten 77 cent kazanıyor (UNDP Africa, n.d). Bu sebeple, kadınların siyasi ve sosyal ve ekonomik hayata daha çok entegre edilerek cinsiyet ayrımcılığının bitirilmesi yönünde politikalar düzenlenmesi sürdürülebilir kalkınma açısından önem taşıyor.
- Temel Eğitime Erişim: 2000 yılından beri Afrika ülkeleri çocukların temel eğitime ulaşabilmesi konusunda gelişim göstermekte. Cezayir, Kongo, Güney Afrika, Ruanda ve Zambiya gibi ülkelerde okula yazılan çocukların oranının %90’ının üzerinde olduğu belirlenmiş. Ancak, ilköğretimi tamamlayan çocukların oranında hala gelişme kaydedilmesi gerekiyor. Araştırmalara göre Afrika ülkelerinde birinci sınıfa başlayan çocukların üçte biri ilköğretimin son sınıfına kadar gelemiyor (Economic Commission for Africa, 2015). Bu durum, Afrika ülkelerinin siyasi gerilimlerine, çatışmalarına ve eğitim kapasitelerine de büyük ölçüde bağlı olsa da Afrika bölgesinin genel bir sorunu sayılıyor.
- Enerji Kaynaklarının Kullanımı: 2030’a kadar güvenilir, modern ve düşük maliyetli enerji kaynaklarına dünya çapında erişim sağlanması da bahsi geçen hedefler arasında. Güney Afrika ülkeleri bu konuda ilerleme gösterse de genel olarak Afrika ülkelerinin üçte ikisi 2030 yılına dek bu hedefe ulaşabilecek kadar gelişme kat etmiş değil (Nicolai et al., 2016). Bu konuda her Afrika ülkesi kendi imkanlarına bağlı olarak farklı oranda başarıya ulaştığından sürdürülebilir kalkınma hedeflerinin ulusal anlamda değerlendirilip uygulanmasının önemi anlaşılıyor.
- Hamile Ölüm Oranlarının Düşürülmesi: Bilgi yetersizliği, yoksulluk, sağlık olanaklarına erişimin kısıtlı olması ve ulaşımda karşılaşılan sıkıntılar sebebiyle Afrika ülkelerinde hamile ölümlerine pek çok kez karşılaşılıyor. Birleşmiş Milletler’in hedeflerine göre, 2030’a kadar dünya genelindeki hamile ölüm oranının 100.000’de 70’e düşürülmesi gerekiyor (UN Women, n.d). Ancak araştırmalara göre Sahra-altı Afrika’da 10 ülkeden 9’u bu hedefe ulaşmayı sağlayacak gelişimin çok daha azını gerçekleştirebilecek durumda (Nicolai et al., 2016).
Sürdürülebilir Kalkınma Önündeki Engeller
Kalkınmaya en çok ihtiyaç duyan bölgelerin başında gelen Afrika, ne yazık ki gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin kat ettiği gelişmelere kıyasla geri kalmış durumda. “SDG Center for Africa”nın yayınladığı rapora göre bölgede ancak asgari oranda kalkınma ve hatta bazı durumlarda tamamen duraklama gerçekleştiği gözlemlenmekte (Begashaw, 2019). Hedeflerin ulusal bağlamda değerlendirilip uygulamaya konulmaması da kalkınma önündeki bir engel olarak nitelendiriliyor. Bölgenin sömürge geçmişi, coğrafi yapısı ve kentleşme gibi faktörler de sürdürülebilir kalkınma hedefleri önünde doğrudan ve dolaylı olarak engel teşkil ediyor.
- Finans Sorunları
Dünya çapında sürdürülebilir kalkınma hedefleri adına ülke başına düşen yatırım miktarı gereken minimum miktarın altındayken Afrika için de durum aynı. Bunun yanı sıra, 5 Afrika ülkesinden 1’i halihazırdaki temel devlet fonksiyonlarını yerine getirebilecek hasılata sahip değil. Bu durum Sahra-altı Afrika ülkeleri için değerlendirildiğinde ise oranın 3’te 1’e çıktığı gözlemleniyor (Begashaw, 2019). Bu nedenle Afrika ülkeleri, sürdürülebilir kalkınma hedeflerinin uygulanması konusunda dış ülkelerden gelecek maddi yardıma daha bağımlı durumda. Ancak Afrika’da hem ulusal anlamda hem de ülkelerin aldığı uluslararası yardımlar bakımından finansman sorunları yaşanıyor. Afrika ülkelerinde yabancı yatırım olanaklarının kısıtlı olması ulusal bir sorunken gelişmiş ülkelerden yeterince yardım alamamaları uluslararası bir sorun. Çözülemeyen yapısal ekonomik problemler ve siyasilerin bu bağlamdaki yetersizliği yüzünden uluslararası toplumdan gerekli finansal yardım alınamıyor. (Küçük, 2020). Siyasilerin kendi çıkarları doğrultusunda hareket ederek halkın gereksinimlerini göz ardı etmesinin bu duruma etki eden faktörlerden olduğu da belirtiliyor.
- Kentleşme
Kentleşme, genellikle kent sakinlerinin yaşam standartlarını artıran ve sosyo-kültürel gelişime katkıda bulunan bir olay olarak nitelendirilirken Afrika özelinde değerlendirildiğinde sürdürülebilir kalkınmaya engel olduğu düşünülüyor. Afrika’da neredeyse tüm kentsel bölgelerin nüfus artış hızına kıyasla iki kat daha hızlı genişlediği belirtilmiş (Cobbinah et al., 2015). Kentsel bölgelerin sürdürülemez bir şekilde genişlemesi tarıma elverişli alanlarından da kentleşmeye kurban gitmesine yol açıyor. Böylelikle, zaten gelişmeye ihtiyaç duyan tarım sektörü zarar görüyor. Hızlı ve plansız kentleşme sonucunda kentte yaşayan insanların artan yoksulluk, işsizlik ve kötü beslenme gibi konularda savunmasız hale gelmiş durumda. Kentleşme sonucunda sosyal servisler aksıyor ve otomobil kullanımının yaygınlaşarak hava kirliliğine yol açıyor. Kentleşme hızının genel şehir kapasitesiyle uyumlu olmaması da sürdürülebilir kalkınma açısından tehdit oluşturuyor (Cobbinah et al., 2015).
Tuana Tuncer tarafından The FEAS Journal için hazırlanmıştır.
Kaynakça
Africa Renewal. (2012, April). Africa’s priorities for sustainable development . United Nations. https://www.un.org/africarenewal/magazine/april-2012/africa%E2%80%99s-priorities-sustainable-development.
Begashaw, B. (2019, July 30). Africa and the Sustainable Development Goals: A long way to go. Brookings. https://www.brookings.edu/blog/africa-in-focus/2019/07/29/africa-and-the-sustainable-development-goals-a-long-way-to-go/.
Cobbinah, P. B., Erdiaw-Kwasie, M. O., & Amoateng, P. (2015). Africa’s urbanisation: Implications for sustainable development. Cities, 47, 62–72. https://doi.org/10.1016/j.cities.2015.03.013
Economic Commission for Africa. (2015). MDG Report 2015: Assessing Progress in Africa toward the Millennium Development Goals. https://www.afdb.org/fileadmin/uploads/afdb/Documents/Publications/MDG_Report_2015.pdf
Küçük, Y. K. (2020, August 14). Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri: Afrika’da kalkınmanın finansmanı. Independent Türkçe. https://www.indyturk.com/node/227146/t%C3%BCrkiyeden-sesler/s%C3%BCrd%C3%BCr%C3%BClebilir-kalk%C4%B1nma-hedefleri-afrika%E2%80%99da-kalk%C4%B1nman%C4%B1n-finansman%C4%B1.
Nicolai S., Hoy C., Bhatkal T. & Aedy T. (2016). Projecting Progress: The SDGs in Sub-Saharan Africa. Overseas Development Institute. https://www.odi.org/sites/odi.org.uk/files/resource-documents/10486.pdf
UNDP. Sustainable Development Goals. (n.d). UNDP Africa. https://www.africa.undp.org/content/rba/en/home/sustainable-development-goals.html.
UN Women. SDG 3: Ensure healthy lives and promote well-being for all at all ages. (n.d). UN Women. https://www.unwomen.org/en/news/in-focus/women-and-the-sdgs/sdg-3-good-health-well-being
